Patrizio Colzani. Il discorso degli attrezzi del falegname
FolkNewsMAGGIO2023
di Patrizio Colzani
I vecchi mestieri (e gli antichi attrezzi) possono essere “utilizzati” anche oggi, con un impiego totalmente diverso. Possono diventare parte di un racconto. Così avviene ne " I discuurs d'i atrezz del legnamee ", stupenda fiaba scritta da Patrizio Colzani, artista schivo dotato però di grandissima vena poetica. Fiaba che acquista ancor più valore nella sua scrittura dialettale, che ci immerge magicamente nella bottega di un legnamee canturino nel secolo scorso . Ringraziamo Patrizio per permetterci la pubblicazione nella nostra rivista, un prezioso e originale documento alternativo ad un semplice elenco di termini dialettali.
G'era una völta, in una strècèta de Catnüü, la butega d'un artigianèl, un taal Lüisinn, una buteghèta piscinina, la pareva un büüs, ma l'era atrezada de tütu, el faseva di laurà sü misura a regula d'arte. A la fin de la giurnada el meteva a post ul siit, el netava el meteva via i atrezz, el tirava giò a cola da la stüa e la smurzava, el dava una netada cun't la scua el tirava su ul terozz e 'i büscaj. Dopo el ciapava la bicicleta e 'l nava a cà a ripusa in famigla.
La nott, quand la butega l'era vöja, i atrezz han fa 'na asemblea. Hann cuminciaa una discüsiunn lunga e animada, se tratava de mandà via, da la comunità di atrezz, un cert nümer de membri.
Vügn l'ha ciapaa la parola e la cuminciaa a dì: "G'hèmm de mandà via la surèla Resega, parchè la fa scrizzà i diinc, l'ha g'ha ul carater che cagna e l'è la püsee düra de la tèra"
Un olter el salta sü e'l dis:" E podum minga tegni la surèla Piala, l'ha g'ha un carater che'l taja e l'è vüna precisina, tütt quell che la tuca lee, la pèra"
"E ül fredèll Martèll?" la dii un'ölter "El g'ha un carater pesant e viulent. El me paar un boxeur, cunt la sua manera de ribatt tüscòss, el pica cumè un disperaa, el dà in süi nervi a tütt. Mandemel fö di ball"
In un catunn sè sentüü vügn che'l diseva:" E i Smurzett? Sarann minga bravi quei l'è. Luur el paar che te vören streenc per fà sentì che te vören ben, ma dopu te strengen e te strizzen fina a spacàtt i oss, me disaria de mandà via anca i Strentuur"
V'ügn pugiaa visinn a la stüa la dii:"E la surèla Còla? La paar aqua quand l'è büjenta, ma se la te se taca adoss la te scòta, la te mola pü e la spurca tüscoss. Anca questa la saja de cascià via"
Deent ül casett del banc del legnamee s'è sentüü vügn che'l diseva:"E i cioot? Se pò viv cünt questi chi? Te spungen e te sbüsen, che 'naghenn via anca luur. E manedemm via anca la Lima e la Raspa, viv insema a luur a l'è un atrrito continuo, e mandemm via anca la sciura Carta de veder, lee a l'è al muund dumà per sgnafigna".
"Se ma anca i Scupej in minga bravi" là dii vügn tacà sü in sül müür, "Te tajen e te scaven fin' all'oss. Mandemm via anca luur"
Inn 'naa innanz tuta nott a discuut i atrezz. parlaven tutt insema, hann faa i grüpp e i faziun, ul martell che vureva madà via la Lima e la Pianüza, questi che vureven mandà via i cioot, luur che vurevenn mandà via i Strentuur, che anca luur vuren mandà via la Carta de Veder, che a sua volta la supurtava minga la Cola.
A la finn, tütt che vurevenn mandà via tütt, sarja restaa pü nissügn 'n de la butega.
L'asembla l'è fignida a la matina quant'è rivaa ul Lüisinn. tut han faa citu quand ul legnamee l'ha pizaa i lüüs e la stüa.
L'omm l'ha cataa scià di pezz d'ass e 'i ha pugiaa sül banc. L'ha catà scià la regesga, che la cagna e l'ha cuminiaa a tajà, 'ì ha piàlaa cunt la pianüza che l'ha peraa ul legnn. dopu l'ha ciapaa la raspa cunt la sua lèngua rüvida e la Carta de Veder che la sgrafigna par liscià tüscòss. Dopu l'ha metüü in squadra i legnn, l'ha ciapaa la còla e i cioot per metej insèmm, cun't i strentur 'i ha stregiüü per faj tacà.
I atrezz parlaven pü, dopu una quei ura, l'ha ciapaa i scupej e l'ha cuminciaa a intajà cunt la mazoeula e dopu un puu è saltaa fö un nomm sü 'n tocc de lègn:"Angelo". La tiraa via i strentuur e l'ha culuraa ul lègn cun't l'acqua spurca per tirall culur nuus e dopu l'ha lustraa cun't l'ooli per fall diventà lüster.
L'aveva duperà tütt 'i atrezz de la butega e adess se vedeva cusè che l'era ul laurà, l'era una cügna, una cügna che l'era un giuielìnn, per un bagaj apena nasüü, ul sò fiulett, ul sò erede.
La faa dü pass indree e l'ha guardada tütt cuntent e chissà cum'è la sarà stada cuntenta la sua dona, la Pina, quan't l'avarìa vista.
La metüü a post la butega, l'ha smurzaa ül fooch e l'è andaa a cà tütt cuntent.
I atrezz guardaven ul laurà del Lüisinn e parlavenn pü, alura la Scua, che in asemblea l'ha mai dervii buca, l'ha ciappa la parola e la dii:"I vist, banda de crapuni? Tutt viòlter 'a sii indispensenabij, se laurii tütt insema senza tacà a liit e senza fa discüsiunn, 'a poduf faa di robb bej e che fann cuntent la gent, senza tanti ball. G'hè vöör tantu a 'ndà dacordu e a culaburà? Mè me sunt mai lamentada, anca se a mè me tuca netà sù tütt i schifezz che violter lasii in gir, però quant vedi che laurà che'l fa che'l brau omm del Lüisinn, a me, me se derva ul cöeur"

Vecchi attrezzi di falegname

Un vecchio banco da legnamee, con relativa tipica morsa